Havenbeheerders zijn geïnteresseerd in de mogelijkheden om binnenhavengeld te kunnen innen met gebruikmaking van AIS-informatie[1]. Zowel de gebruikers van de haven als de havenbeheerders zijn op zoek naar verbeteringen in de bedrijfsvoering. Eerder onderzoek van de NVB heeft duidelijk gemaakt dat slimme oplossingen gewenst zijn voor de wijze waarop het havengeld wordt geïnd.
In dit artikel worden enkele aandachtspunten genoemd voor het gebruik van AIS-informatie van binnenschepen door havenbeheerders.
Ontvangst en gebruik AIS-gegevens
Invoering van AIS in de binnenvaart is een gevolg van Europese regels van River Information Services (RIS)[2] Dit staat voor een geharmoniseerd informatienetwerk op en rond het water in de Europese Unie. Doelstelling van deze Europese RIS-regelgeving is de bevordering van de veiligheid op het water. AIS kan hier een positieve bijdrage aan leveren. Vanaf klasse IV-vaarwegen is de RIS-regelgeving van toepassing.
Een RIS-autoriteit is de bevoegde instantie voor de RIS-toepassing en voor de internationale uitwisseling van gegevens. Bij ministeriële regeling wordt een RIS-autoriteit aangewezen[3]. Alleen bevoegde RIS-autoriteiten zijn gerechtigd AIS-signalen van schepen te ontvangen en te gebruiken binnen het kader van de wet.
Privacywetgeving
Autoriteiten moeten zorgvuldig omgaan met AIS-gegevens en dienen de nationale privacywetgeving in acht te nemen[4]. Het opslaan en gebruik van AIS-gegevens gebeurt uitsluitend in samenhang met het uitvoeren van de taken door de autoriteiten. Het doorgeven van AIS-gegevens aan derden is in principe aan strenge voorwaarden verbonden.
Het voor overige doeleinden gebruik maken van AIS-informatie is uitsluitend toegestaan als de schipper van het zendende schip hiervoor toestemming heeft gegeven.
Toepassing en bevoegdheden in Europa en in Nederland
In dit Besluit staan regels over meldingsformaliteiten en de verwerking van de ontvangen gegevens door organisaties en personen die niet aan het scheepvaartverkeer deelnemen. In artikel 5 is het toepassingsgebied omschreven. Weliswaar zijn in dit artikel meerdere malen havenbeheerders genoemd als autoriteit, die gegevens zoals van AIS mogen gebruiken en toepassen, maar niet in de zin van het heffen van havengeld. Het gaat hier vooral om de toepassing die te maken heeft met de (nautische) veiligheid.
De eerder genoemde Europese RIS-regels bieden wel ruimte om beschikbare gegevens te gebruiken voor het heffen van havengelden. In de richtlijnen en aanbevelingen voor River Information Services zijn diverse RIS-diensten gedefinieerd, waaronder de kosten voor gebruik van vaarweginfrastructuur en havengelden[5]. Deze toepassing is echter niet genoemd in het eerder genoemde nationale Besluit. Per schip moet toestemming worden gevraagd en gekregen voor het gebruik maken van AIS-gegevens voor het innen van havengeld.
Welke acties zijn nodig?
Er vanuit gaande dat zowel gebruikers van de haven als havenbeheerders er een belang bij hebben om op een efficiëntere manier de binnenhavengelden te kunnen innen, is het nuttig om te onderzoeken welke nationale en internationale stappen moeten worden genomen om het toepassingsgebied van regelgeving onder voorwaarden uit te kunnen breiden. Hierbij moet worden opgemerkt dat havens aan vaarwegen die kleiner zijn dan klasse IV-vaarwegen niet vallen onder de werking van de RIS-regelgeving. In dat geval is er geen basis om zich te beroepen op het gebruik van een RIS-technologie als AIS.
Verder moet worden opgemerkt dat bij de invoering van AIS in Nederland expliciet is afgesproken dat het gebruik van AIS voor handhaving niet is toegestaan. Van belang is dan ook om antwoord te krijgen op de vraag of het heffen en innen van havengelden onder handhaving valt.
In eerste instantie kan worden begonnen met het creëren van draagvlak bij de binnenvaartsector en overleg met de Nederlandse overheid. De Nederlandse Vereniging van Binnenhavens zal hiertoe het overleg starten met de juiste stakeholders. Bureau Telematica (BTB) heeft inmiddels aangegeven de dialoog te willen faciliteren.
[1] AIS staat voor Automatic Identification System. Het is een systeem dat automatisch de identiteit en de positie van een schip via een marifoonkanaal uitzendt. Vanaf eind 2014 zijn binnenschepen in de Rijnvaart verplicht om Inland-AIS aan boord te hebben. Zie ook deze informatie. Een verplichting voor Nederlandse vaarwateren volgt.
[2] In art. 1p van de Scheepvaartverkeerswet staat de definitie van River Information Services. Zie ook deze website
[3] Zie art. 10 van het Besluit meldingsformaliteiten en gegevensverwerkingen scheepvaart
[4] Zie art. 21 van het Besluit meldingsformaliteiten en gegevensverwerkingen scheepvaart
[5] Zie hiertoe deze informatie op de website van de Centrale Commissie voor de Rijnvaart
