De afgelopen jaren hebben laten zien dat zowel zeer droge als zeer natte perioden van grote invloed kunnen zijn op de bevaarbaarheid van vaarwegen en de bereikbaarheid van binnenhavens. Deze weersextremen zullen we vaker gaan tegenkomen is de verwachting. Dit is ook te lezen in het IPCC-rapport dat na de zomer verscheen. Het rapport laat een duidelijke boodschap zien: de ontwikkelingen in het klimaat gaan sneller dan verwacht, en de gevolgen worden ernstiger dan tot nog toe aangenomen.
Verschillende experts bij Deltares, kennisinstituut op het gebied van water en ondergrond, schreven mee aan het IPCC-rapport en namen deel aan de Klimaatconferentie in Glasgow. Rolien van der Mark, rivierkundige bij Deltares en de linking pin in de samenwerking tussen Deltares en de NVB laat haar licht schijnen op de belangrijkste bevindingen uit het rapport en wat deze betekenen voor de bevaarbaarheid van de vaarwegen en de bereikbaarheid en beschikbaarheid van binnenhavens.
Van der Mark:” De uitdagingen voor de Nederlandse delta zijn groot. De rivieren krijgen grotere hoeveelheden water te verwerken, terwijl dit water niet eenvoudig kan worden afgevoerd bij een stijgende zeespiegel. Bij droogte moet het schaarse water verdeeld worden over verschillende gebruikers. Zeespiegelstijging, hoogwater en droogte vragen om nationale keuzes ten aanzien van het land- en ruimtegebruik, waarin ook transport- en mobiliteitsinfrastructuur wordt meegenomen. De bevaarbaarheid van de rivieren en de bereikbaarheid van havens komen onder druk te staan door klimaatverandering, en worden daarnaast beïnvloed door keuzes die gemaakt worden omwille van bijvoorbeeld woningbouw, energietransitie, landbouw of drinkwatervoorziening.”
Effecten nu en langere termijn
Een aantal van de effecten van het veranderende klimaat merken we nu al. Anderen manifesteren zich op de langere termijn. Voorbeelden van hoe klimaatverandering de bevaarbaarheid en bereikbaarheid kan beïnvloeden zijn onder andere:
- Langere periodes met weinig vaardiepte op de rivieren, met meer scheepsbewegingen en langere wachttijden bij sluizen en terminals tot gevolg.
- Hoogwaters kunnen vaker zorgen voor hinder of stremmingen (drijfvuil, golfslag, doorvaarthoogte bij bruggen).
- Hogere hoogwaters kunnen leiden tot overstromingen van kades en uitval van vaarweg- of haveninfrastructuur.
- Zeespiegelstijging beïnvloedt mogelijk de bereikbaarheid en positie van zeehavens en internationale goederenstromen.
- Extreme hitte leidt tot soms tot problemen bij beweegbare bruggen, die niet meer open kunnen voor scheepvaart.
- Heftige stormen leiden soms tot onveilige situaties in havens of manoeuvreerbaarheid van hoge schepen.
Naast directe klimaateffecten, zijn ook andere ontwikkelingen (al dan niet ten behoeve van klimaatneutraliteit) relevant voor het transport over water, nu en in de toekomst. Denk bijvoorbeeld aan de energietransitie; gebruik maken van de duurzame brandstoffen vraagt om aanpassingen aan de infrastructuur. Het type lading verandert, en daarmee heel geleidelijk de vlootsamenstelling. Vanuit Europa (Green Deal, Fit for 55) is de ambitie om meer transport over water te realiseren, met meer drukte en ruimtebeslag in de havens tot gevolg. De doorgaande bodemerosie in rivieren zorgt (op termijn) voor knelpunten bij het invaren van sluizen, voorhavens of binnenhavens. Tot slot ligt er een grote vervangings- en renovatie-opgave voor bruggen, sluizen en stuwen.
Van onderzoek naar kwetsbaarheden tot aan oplossingen en handelingsperspectief
“Er komt nogal wat af op de binnenvaart en binnenhavens in de komende jaren. Gelukkig hebben de Nederlandse waterbouw en maritieme sectoren veel kennis en kunde in huis om deze uitdagingen het hoofd te bieden. Cruciaal is om met bedrijfsleven, overheden en andere kennisinstellingen samen te werken. Dat is wat we doen bij Deltares en waar we voor staan. Dit betreft enerzijds onderzoek naar kwetsbaarheden; welke veranderingen qua rivierafvoeren en zeespiegelstijging kunnen we voor de toekomst verwachten? En waar of wanneer gaat het knellen met het huidige transportsysteem? Tevens richten we ons op oplossingen en handelingsperspectief. Om tot een veerkrachtig transportsysteem voor de binnenvaart te komen, zal elke speler in de keten (infrastructuur, maritiem, logistiek) zich moeten aanpassen via ingrepen en slimme oplossingen. Anderzijds wordt ook gekeken naar Nederland van 2100 en daarna. Hoe kunnen we ons land robuust inrichten gezien de uitdagingen waarvoor we staan? En hoe zorgen we daarbinnen voor duurzaam en bestendig transport?”
Kennisvragen en initiatieven robuuste vaarwegen en bereikbaarheid
“Op onder andere bovenstaande vragen willen we graag samen met NVB-leden antwoord geven. De kracht van Deltares zit met name op (systeem)vraagstukken die voor meerdere binnenhavens van belang zijn, daar kunnen we meerwaarde bieden. Initiatieven om de krachten te bundelen en onze samenwerking verder te concretiseren zijn zeer welkom. NVB-partners zijn welkom om aan te sluiten bij lopende samenwerkingsverbanden of in samenspraak nieuwe projectinitiatieven op te zetten. Heb je ideeën over kennisvragen, die een gezamenlijke aanpak vragen voor robuuste vaarwegen en bereikbaarheid? Neem contact met ons op!”
