Door Bart Kuipers
Senior Haveneconoom van Erasmus centre for Urban, Port and Transport economics
De crisis van 2009 wordt veel gebruikt als vergelijkingsmateriaal voor de huidige coronacrisis. Helaas is geen tijdreeks beschikbaar voor de Nederlandse binnenhavens waaruit blijkt hoe zij presteerden in 2009 en wat de impact van de crisis toen was. Er zijn echter enkele binnenhavens die in de zeehavenmonitor zijn meegenomen en waarvan het altijd moeilijk is om vast te stellen welk deel nu binnen- of zeehaven gerelateerd is, zoals Delfzijl, Zaanstad, de Drechtsteden en Moerdijk. In het crisisjaar 2009 nam de werkgelegenheid in deze vier havens met 413 werkzame personen toe, maar liet de toegevoegde waarde een gevoelige daling zien met bijna 300 miljoen euro. Tegengestelde ontwikkelingen. Wat we van de binnenvaart en de zeehavens weten is dat de werkgelegenheid weer snel op niveau was maar de toegevoegde waarde nog jaren achterbleef door de crisis.
Tegengesteld beeld
Dit tegengestelde beeld zien we ook als de naar de door de binnenvaart vervoerde goederen kijken in de crisis van 2009. In het grensoverschrijdende vervoer was met -23% in 2009 sprake van een diepe teruggang ten opzichte van 2008. In het binnenlands vervoer was deze afname slechts 5%. Nu is voor de Nederlandse binnenhavens het binnenlandse vervoer het meest belangrijk, waarbij het vooral gaat om volumes tussen de zeehavens en de regio’s.
In 2020 zien we momenteel in feite eenzelfde beeld als in 2009: een sterk afnemende doorvoer en export maar een stabilisatie in het binnenlandse vervoer. Trends die al hebben ingezet voor de crisis en gerelateerd zijn aan die andere —PFAS, PAS en energietransitie—zijn tot op heden belangrijker voor de binnenhavens gebleken dan corona. Het opmerkelijke beeld is dat het binnenlands vervoer van containers sterk groeit. Dit is gerelateerd aan de groei van e-commerce, wat weer samenhangt met het veranderende koopgedrag van consumenten tijdens de coronacrisis.
De binnenvaart profiteert van het vervoer van containers naar de verschillende logistieke hotspots in ons land met grote distributiecentra voor deze handel. En dat e-commerce groeit blijkt bijvoorbeeld uit de cijfers van Zara, een van de grootste kledingmerken ter wereld: een groei van 50% in de online verkopen in de periode februari-april van dit jaar en zelfs +95% voor april alleen.
Verwachtingen voor dit en komend jaar
Dat de ontwikkelingen nu lijken mee te vallen voor het binnenlands vervoer en de binnenhavens wil niet zeggen dat zich een vergelijkbare ontwikkeling als in 2009 voor gaat doen. Onlangs presenteerde Panteia de verwachtingen voor 2020 en 2021 voor het goederenvervoer met mogelijke gevolgen van de coronacrisis. Uit deze verwachting blijkt dat in deze crisis het binnenlandse binnenvaartvervoer veel sterker wordt geraakt dan het internationale vervoer. Voor 2020 verwacht Panteia in het meest negatieve scenario een afname van 9,5% voor het binnenlands vervoer per binnenvaart en voor 2021 een afname met 7,0%. Voor het internationale vervoer gaat het in deze jaren bij dit negatieve scenario om -7,1% en -4,2%. In het meest positieve scenario gaat het in het binnenlands vervoer voor 2020 en 2021 om -6,9% en +1,6%, en voor het internationale vervoer om -2,5% voor 2020 en -1,3% voor 2021.
Volgt u het nog?
Waar het mij om gaat is dat in deze crisis de Nederlandse binnenhavens wel eens relatief zwaarder geraakt zou kunnen worden dan dat we nu denken op basis van de huidige gang van zaken en ook zwaarder dan de voorgaande crisis, afgaande op de cijfers van Panteia. Hoe dat komt? Ik ben er nog niet uit, het rapport van Panteia geeft niet op al mijn vragen antwoord. Maar waar ik wel uit ben is dat we voorlopig nog niet uit deze crisis zijn.
